Vatanının Türkiye veya Bulgaristan olduğu tahmin edilen, fakat eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar tarafından kullanıldığı bilinen bir bitkidir. Gelincik günümüzde dünyanın hemen her yöresinde, genelliklede ekin tarlaları, meralar, çimenler ve yol kenarlarında kendiliğinden yetişir.
Papaver Rhoeas 20 – 90 cm yükseklikte bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Çiçekleri kırmızı renklidir. Petallerin dip kısımları siyah lekeli veya lekesizdir. Meyvası tüysüz ve fıçı biçiminde, çok tohumlu bir kapsüldür. Anadolu’da yaygın bir türdür. (Baytop : 209)
Dış Görünüş : Oval şekilli 5 cm kadar genişlikte ve 6 cm kadar uzunlukta morumsu kırmızı renkli, dip kısmında genellikle siyah bir leke bulunan, çok ince parçalar halindedir.(Baytop : 209)
Çiçeğin sapı 10 – 35 cm, çoğunlukla yayık bazen yatık setalıdır.(Çağlayan : 7)
Çiçeklerin genel rengi koyu kırmızıdır. Ancak beyaza kadar giden sarı, turuncu gibi değişik renkleri vardır. Çiçeğin iç kısmında ve alt kısmında siyah benekler bulunmaktadır.
Bileşim : Müsilaj, renk maddeleri ve alkolitler (roeadin) taşımaktadır. Özellikle taç yapraklarında rhoeadic ve papaveric asitler vardır. Tüm parçalar "rhoeadine" alkoloidi içerir. Gelincik hafif bir yatıştırıcıdır. Öksürük kesici, göğüs yumuşatıcı ve hafif uyutucu etkilere sahiptir. (tr.wikipedia.org)
Etki ve Kullanışı : Yatıştırıcı, öksürük kesici, göğüs yumuşatıcı ve hafif uyutucu etkilere sahiptir. (Baytop : 209)
Kurutulmuş gelincik meyvesi toz edilip bal ile karıştırılarak öksürük kesici olarak kullanılmaktadır. (Baytop : 209) Gelincik çiçeğinin yeşil aksamından, tohumlarından, ve kırmızı taç yapraklarından, petallerinden yararlanılır. Taç yapraklarından geleneksel olarak gelincik şerbeti yapılır. (tr.wikipedia.org) Kırmızı çiçek petallerinden elde edilen Sirupus Papaveri (gelincik şurubu) balgam söktürücü etkiye sahiptir. Ayrıca bazı şurup şeklindeki ilaçlara ve şaraplara renk vermede kullanılır. (Zeybek : 112)
Kullanış şekli : İnfusyon (%1) günde 2-3 bardak içilir. Zayıf etkilidir. Daha çok şurup şekli kullanılır. Gelincik şurubu aşağıdaki formüle göre hazırlanır.
Gelincik çiçeği (kuru)100 gr
Kaynar su 1.500 gr
Şeker2.000 gr
Gelincik çiçeği üzerine kaynar su konur ve kapalı bir kapta 6 saat bekletilir. Bu sürenin sonunda karışıma şeker ilave edilir, bir taşım kaynatılır ve bezden süzülür. (Baytop : 210)
Türleri : Yurdumuz doğal yayılış gösteren Papaver türleri bakımından zengindir. Bunlar arasında endemik türler de vardır. Türkiye de 16 kadar tek yıllık papaver türü yetişmektedir ve bunların petalleri, birbirinden ayrılmaksızın, halk arasında gelincik çiçeği olarak adlandırılmaktadır.
P. apokrinomenon
P. strictum
P. triniifolium
P. pilosum
P. spicatum
Folklorik Kullanım : Türkiye’de 16 türü saptanmış olan gelincik bir Akdeniz bitkisidir. Milattan önce 2500 yılına ait bir Mısır mezarında tohumları bulunana gelinciğin taç yaprakları öksürük kesici, göğüs yumuşatıcı, yatıştırıcı ve hafif uyutucu etkilere sahiptir. Bu amaçla macunlar, suruplar veya çaylar yapılıp içilir gelincik yapraklarından. Osmanlı sarayının en önemli günlerinden biri olan ot gecesinin en önemli başrol oyuncularından biriside gelinciktir, kaynatılan macunuyla. “ Topkapı saray’ında senede bir defa helvahane ocağında ilkbaharda nane, darıfülfül, havlıcan, gül ve gelincik macunları büyük kazanlarda kaynatılır. Bunların pişirildiği geceye “ot gecesi” denirdi. Bu gecede helva hane ocağında incesaz, hokkabaz, karagöz bulunur, ocaklılar sabaha kadar eğlenirdi. Pişen macunlar önce padişaha ayrılır, ayrıca sarayın önemli şahsiyetlerine dağıtılırdı. Bu adet daha sonra Dolmabahçe sarayında da devam etmiştir.”
Gelincik ismi geleneksel Türk gelinliklerinin kırmızı olmasından gelir. Kırmızı gelincikler küçük bir gelin olarak görülürler. Bir bölgede çok asker ölürse o bölgede gelincik çiçeğinin biteceğine inanılır. Gelincikler I. Dünya Savaşının da en önemli sembollerindendir.
Taç yapraklarından geleneksel olarak gelincik şerbeti yapılır. Bozcaada gelincik ve gelincikten elde edilen gelincik şerbeti ile ünlüdür.
KAYNAKÇA
Baytop, Turhan. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi. Nobel Tıp Kitapevleri. 1999. İstanbul
Çağlayan, Ünsal. Doğu Anadolu’da Yetişen Papaver Macrostomun Boiss ve Huet ve P. Rhoeas L. Türleri üzerine Farmokolojik Araştırma. Tez . 2004
Zeybek, Necmettin. Farmasötik Botanik. Ege Üniversitesi Basımevi. 1985. İzmir.
AnaSayfam Yap
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
